افسردگی و اضطراب از شایعترین اختلالات روانی قرن حاضر به شمار میروند. سبک زندگی پرتنش، فشارهای اقتصادی و اجتماعی، و افزایش سرعت تغییرات در جوامع انسانی باعث شده تعداد مبتلایان به این بیماریها به شکل چشمگیری افزایش یابد. دارو درمانی، یکی از مؤثرترین شیوههای درمان این اختلالات است؛ اما پژوهشهای اخیر نشان دادهاند که ترکیب دارو درمانی با فعالیت بدنی منظم میتواند اثربخشی درمان را چند برابر کند. ورزش نهتنها بدن را تقویت میکند، بلکه تأثیر مستقیمی بر شیمی مغز، خلقوخو و کیفیت زندگی افراد دارد.
ورزش و مکانیسمهای زیستی
ورزش باعث افزایش ترشح اندورفینها و سروتونین در مغز میشود. این مواد شیمیایی بهعنوان “هورمونهای شادی” شناخته میشوند و میتوانند علائم افسردگی و اضطراب را کاهش دهند. همچنین، فعالیت بدنی با کاهش سطح هورمون استرس (کورتیزول) و بهبود کیفیت خواب، نقش مهمی در آرامش ذهنی افراد ایفا میکند.
از سوی دیگر، ورزش به بهبود گردش خون و اکسیژنرسانی بهتر به مغز کمک میکند. این فرایند میتواند موجب افزایش تمرکز، بهبود حافظه و کاهش افکار منفی شود. به همین دلیل است که ورزش بهعنوان مکمل دارو درمانی اثرات همافزا دارد.
نقش ورزش در بهبود اثربخشی دارو درمانی
داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب معمولاً برای تنظیم سطح انتقالدهندههای عصبی مثل سروتونین و دوپامین تجویز میشوند. ورزش نیز دقیقاً در همین مسیر اثر میگذارد؛ یعنی سطح این انتقالدهندهها را به شکل طبیعی افزایش میدهد. در نتیجه، ورزش و دارو در کنار هم میتوانند سرعت بهبود را بالا ببرند و از شدت علائم بکاهند.
علاوه بر این، بسیاری از بیماران هنگام مصرف دارو با عوارض جانبی مثل بیخوابی، افزایش وزن یا کاهش انرژی مواجه میشوند. ورزش منظم میتواند این عوارض را تعدیل کند. بهطور مثال، ورزشهای هوازی مانند دویدن یا شنا، انرژی بدن را افزایش داده و به بهبود کیفیت خواب کمک میکنند.
ورزش بهعنوان عامل افزایش اعتمادبهنفس
بسیاری از مبتلایان به افسردگی و اضطراب دچار کاهش عزت نفس هستند. ورزش نهتنها تغییرات مثبت جسمانی ایجاد میکند، بلکه حس توانایی و موفقیت را در فرد تقویت میکند. حتی پیشرفتهای کوچک در ورزش، مثل افزایش زمان پیادهروی یا بالا رفتن توانایی در انجام حرکات ورزشی، به فرد یادآوری میکند که میتواند بر موانع غلبه کند. این تجربهی مثبت بهویژه زمانی که با درمان دارویی همراه باشد، باعث تسریع روند بهبود میشود.
اهمیت انتخاب نوع ورزش
برای اینکه ورزش اثر مکمل مؤثرتری در کنار دارو درمانی داشته باشد، انتخاب نوع فعالیت اهمیت زیادی دارد. پژوهشها نشان میدهد که ورزشهای هوازی مانند پیادهروی سریع، دوچرخهسواری یا شنا بیشترین تأثیر را بر کاهش علائم افسردگی و اضطراب دارند. در عین حال، ورزشهای ذهن-بدن مثل یوگا و تایچی به دلیل ترکیب فعالیت بدنی با تنفس عمیق و تمرکز ذهنی، میتوانند سطح اضطراب را به شکل ویژهای کاهش دهند.
موانع و چالشها
هرچند ورزش یک مکمل مفید برای دارو درمانی است، اما برخی بیماران به دلیل شدت علائم یا بیانگیزگی ناشی از افسردگی، توان شروع یا ادامه فعالیت بدنی را ندارند. در چنین شرایطی، حمایت خانواده، دوستان و حتی حضور در گروههای ورزشی میتواند انگیزهبخش باشد. پزشکان نیز میتوانند برنامههای ساده و تدریجی را به بیماران توصیه کنند تا فشار اضافی ایجاد نشود.
نتیجهگیری
ترکیب ورزش با دارو درمانی یکی از کارآمدترین رویکردها برای مقابله با افسردگی و اضطراب است. ورزش با افزایش هورمونهای شادی، کاهش استرس، بهبود خواب و افزایش اعتمادبهنفس، میتواند مکملی قدرتمند برای دارو باشد. در حالی که داروها به تنظیم شیمی مغز کمک میکنند، ورزش به فرد قدرت جسمی و روانی میدهد تا فعالانه در مسیر بهبود حرکت کند. بنابراین، رویکردی چندبعدی که دارو درمانی، ورزش منظم و حمایت اجتماعی را دربرگیرد، بهترین مسیر برای بهبود پایدار بیماران خواهد بود.
تهیه و تنظیم: تیم تحقیق و پژوهش ورزش مولتی کامبت